Het verhaal achter observatief luisteren

In mijn rol als trainer houd ik als regel aan om altijd een aspect van de training te laten zien in een geïmproviseerd rollenspel voor de hele groep. Meestal doe ik dat nadat zij in kleinere groepen zelf aan zet waren, zodat ik mij kan concentreren op dingen die zij juist lastig vinden. Ik vraag mijn tegenspeler dan zich zo goed mogelijk in te leven in de rol, verder te improviseren en mij het moeilijk te maken waar daar aanleiding voor is.

Ik merk tijdens die rollenspelen soms dat wat zij inbrengen helemaal niet verzonnen is, maar iets waar zij daadwerkelijk mee te kampen hebben. Dat voel ik in de regel snel aan. Op een middag, na een lange trainingsdag, merkte ik tijdens zo'n rollenspel dat een studente haar eigen verhaal aan het doen was. Na een minuut of vijf kwamen bij haar de tranen: ze voelde zich zo opgelucht omdat ze voor de eerste keer in haar leven het gevoel had dat ze werd gehoord, dat iemand begreep waar ze mee te kampen had en dat diegene geen oordeel over haar velde. Waar andere therapeuten die zij voor hulp had geraadpleegd dat in meerdere sessies niet voor elkaar hadden gekregen, wist ik dat in enkele minuten te doen. 

Dat het een mooi compliment was, was tot daaraan toe. Het zette mij echter vooral aan het denken. Wat is het dat ik dan doe, dat anderen blijkbaar niet doen? Wat maakt dat ik, wanneer ik studenten in een rollenspel observeer, dingen zie die zij niet zien? Wat maakt dat mijn cliënten mij teruggeven dat zij zich gehoord voelen? Ik ben zeker niet helderziend, evenmin alleswetend, dus het moet gaan over vaardigheden die aan te leren zijn. Het enige aanvaardbare antwoord waar ik mee op de proppen kon komen, is dat ik constant bezig ben om de emoties van mijn gesprekspartner op te vangen en daarop te reageren. Ik ben dus niet zozeer geïnteresseerd in wat zij mij vertellen over hun emoties, het zijn hun emoties in het hier-en-nu waar ik oog voor heb.

Dat antwoord was het begin van een zoektocht naar vaardigheden die aangeleerd zouden kunnen worden, zodat mijn studenten die ook kunnen toepassen. Omgedoopt tot 'observatief luisteren', is het voorlopige resultaat in dit boek vastgelegd.